1- سیستم لوله کشی و نقشه فنی کار
2- نمودار جریان فرآیند
3- نقشه کارخانه
4- روشهای عملیاتی
5- روشهای اضطراری
6- شرح وقایع ( نقص ها، نشت ها، شبه حادثه ها و...)
پارامترهای معمول که مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از :
جریان، دما، فشار ، ترکیب، حالت ماده، سطح مایع، تست و نگهداری ، خوردگی ، ترکیدن لوله ، و....
مراحل مختلف اجرای یک مطالعه HAZOP به شرح زیر می باشد:
1- تعریف حوزه و وسعت کار و تعیین اهداف مطالعه
2- انتخاب تیم اجرا کننده
3- اجرایHAZOP و تجزیه و تحلیل نتایج آنها
4- مستند سازی نتایج
5- پیگیری اجرای توصیه های و پیشنهادات ارئه شده برای کنترل خطرات
در مطالعه HAZOP پس از تعیین سیستم مورد نظر و اهداف مطالعه ، اولین گام در راستای افزایش تمرکز بر روی انحرافات ممکن تقسیم سیستم به بخشهای کوچکتر و به عبارت دیگر انتخاب گروههای مطالعاتی خواهد بود. هر گروه مطالعاتی بخشی از سیستم است که درآن امکان تغییر پارامترهای فرآیند وجود دارد.
پس از این مرحله تیم عملیاتی انتخاب و رهبر آن مشخص می شود وظیفه رهبر تیم جمع بندی اطلاعات جمع آوری شده توسط اعضای تیم و هدایت تیم در مسیری است که درنهایت بتوانند با همکاری همدیگر کل سیستم یا فرآیند را مورد ارزیابی قراردهند.
تیم HAZOP که تعداد اعضای آن دربهترین حالت 4تا 8 نفراست باید طراحان اپراتور ها و مصرف کنندگان را در برگیرد . روش HAZOP یک روش واکاوی مناسب برای سیستم های پیچیده است و سخت افزار سیستم را به گونه ای جامع بررسی می کند. همچنین نتایج حاصل از این روش بسیار دقیق و مفصل هستند.
HAZOP دو روش دارد:
1- HAZOP ساده
2-HAZOP اصلاحی
درروش HAZOP ساده جنبه های اجرایی عملیات به طور موثر بررسی نمی گردند.لذا اغلب لازم است که از یک مدل اصلاح شده هزاپ استفاده کرد به طوریکه هم تجزیه و تحلیل دستگاهها و هم تجزیه وتحلیل دستورالعمل های اجرایی را در برگیرد.
تیم HAZOP مطالعه خود را با انتخاب ورودی تغذیه یک گره آغاز کرده و در ادامه برای هرپارامتر عملیاتی کلمات کلیدی را به کار می گیرد برای مثال آیا وجود جریان اضافی ممکن است در صور تیکه جواب منفی باشد انحراف بعدی مورد بررسی قرار می گیرد ولی در صورت مثبت بودن جواب این سئوال مطرح می شود که آیا جریان اضافی فوق میتواند خطرناک باشد اگر جواب منفی باشد سایر علل بیش از حد بودن جریان بررسی خواهد شد.
کلمات کلیدی مورد استفاده در تکنیک HAZOP
|
کلمات کلیدی |
توصیه انحرافات و مثال |
|
هیچ(None) |
فرایند فیزیکی انجام نمی شود برای مثال جریانی وجود ندارد |
|
بیش از(M |
خصوصیات فیزیکی مربوطه بیشتراز حدی است که باید باشد برای مثال فشار جریان بیش از حد تعریف شده باشد. |
|
کمتراز(Less than) |
خصوصیات فیزیکی مربوطه کمتر از حدی است که باید باشد برای مثال درجه حرارت کمتر از حد تعریف شده باشد. |
|
بعلاوه(Aswellas) |
موارد دیگری به غیر از موارد تعریف شده وجود دارد برای مثال جریان گاز حاوی قطرات مایع است . |
|
بخشی از (part of) |
ترکیب فرآیند متفاوت از ترکیبی است که باید باشد برای مثال بخشی از ذرات بزرگتر از 200 میکرون می باشد. |
|
برعکس(Revers) |
فرآیند عکس حالتی که تعریف شده اتفاق می افتد برای مثال جریان سیال معکوس می شود. |
|
بجای اینکه(Otherthan) |
بعضی اوقات عملیات غیر طبیعی رخ میدهد و برای مثال به جای اینکه سرعت کم شود افزایش می یابد. |
از مجموعه کلمات کلیدی ارائه شده درجدول فوق تیم می تواندبرای وضعیت دلخواه سئوالاتی را بپرسد.
معیارهای ایمنی سیستم:
1- شدت خطر:
شدت خطرات نشان دهنده وسعت و دامنه خسارات و تلفاتی است که درصورت بالفعل درآمدن خطر ایجاد خواهد شد.
به کار گیری تکنیک طبقه بندی شدت در ارزیابی شرایط ایمنی سیستم از اهمیت بسزایی برخوردار است . زیرا با اختصاص طبقات مختلف سیستم و نقصهای احتمالی می توان شرایط موجود را بهتر ارزیابی کرده و در نتیجه اقدامات کنترلی را اولویت بندی نمود.
جدول طبقه بندی شدت حادثه
|
نوع خطر |
طبقه |
تعریف |
|
فاجعه بار |
مرگ و میر یا از بین رفتن سیستم |
|
|
بحرانی |
2 |
جراحات بیماریهای شغلی یا آسیبهای وارده به سیستم شدید است |
|
مرزی |
3 |
جراحات بیماریهای شغلی یا آسیبهای وارده به سیستم کوچک است. |
|
جزئی |
4 |
جراحات بیماریهای شغلییا آسیبهای وارده به سیستم خیلی کوچک است. |
2- احتمال خطر:
فاکتور احتمال خطر نشان دهنده امکان به وقوع پیوستن یک خطر دریک دوره زمانی معین است.
|
احتمال وقوع |
سطح خطر |
توصیف خطر |
|
مکرر( 10 |
A |
به طور مکرراتفاق می افتد |
|
محتمل((10-1>x<10-2 |
B |
در طول عمر یک سیستم چندین بار رخ میدهد. |
|
گاهگاهی((10-2>x<10-3 |
C |
گاه گاهی درطول عمرسیستم رخ می دهد |
|
خیلی کم((10-1>x<10-2 |
D |
احتمال وقوع آن درطول عمر سیستم خیلی کم است |
|
غیرمحتملx<10-4 |
E |
احتمال وقوع آن درطول عمرسیستم آنقدر پایین است که می توان آن را در حد صفر فرض کرد. |
با به کارگیری همزمان سیستم طبقه بندی احتمال و شدت خطر میتوان خطرات را بر حسب شدت پیامدهای بالقوه خطر و احتمال وقوع آنها ارزیابی و تجزیه و تحلیل نمود.
ماتریکس ریسک خطر:
ماتریکس ریسک خطر برای فراهم کردن یک ابزار موثرجهت تخمین سطح قابل قبول درجه ریسک عناصر جداول شدت و احتمال خطر را در هم ادغام کرده است.
|
شدت خطر احتمال وقوع |
فاجعه بار (1) |
بحرانی(2) |
مرزی(3) |
جزئی(4) |
|
مکرر(A) |
A 1 |
A 2 |
A 3 |
A4 |
|
محتمل(B) |
B 1 |
B 2 |
B 3 |
B4 |
|
گاه به گاه(C) |
C 1 |
C 2 |
C 3 |
4 C |
|
خیلی کم(D) |
D 1 |
D 2 |
D 3 |
D4 |
|
غیرمحتمل(E) |
E 1 |
E 2 |
E 3 |
E 4 |
جدول معیارهای تصمیم گیری بر اساس شاخص ریسک
|
معیار ریسک |
طبقه بندی ریسک |
|
غیر قابل قبول |
1A,1B,1C,2A,2B,3A |
|
نامطلوب |
1D,2C,2D,3B,3C |
|
قابل قبول ولی با نیاز به تجدید نظر |
1E,2E,3D,3E,4A,4B |
|
قابل قبول بدون نیاز به تجدید نظر |
4C,4D,4E |
ارزیابی پتانسیل خطر در واحدهای تولید کننده نفت و گاز
